Τι βλέπουν οι γάτες;

Το διάβασα στο mycat.e-steki.gr
φωτογραφίες: Nickolay Lamm

Ξοδεύουμε πολύ χρόνο κοιτάζοντας βίντεο και φωτογραφίες με γάτες (τον τελευταίο καιρό στο διαδίκτυο επικρατεί ένας πανικός με τις γάτες, θα έλεγα). Αλλά τι βλέπουν οι γάτες όταν κοιτάζουν εμάς και τον κόσμο γύρω τους;
Οι παρακάτω φωτογραφίες υποθέτουν αυτό που μπορεί να βλέπουν οι γάτες και το συγκρίνει με αυτό που βλέπουν τα δικά μας μάτια. Η ανθρώπινη όραση είναι στην κορυφή και της γάτας από κάτω...





















Η όραση της γάτας

Το μάτι της γάτας είναι φτιαγμένο κατά τον ίδιο περίπου τρόπο με το ανθρώπινο αλλά υπάρχουν σημαντικές τροποποιήσεις που καθιστούν το ζώο ικανό να κάνει πράγματα που εμείς δεν μπορούμε.

Νυχτερινή όραση

Λέγεται συχνά ότι οι γάτες μπορούν να δουν στο σκοτάδι. Δεν είναι έτσι. Σ' ένα εντελώς σκοτεινό δωμάτιο, μια γάτα δεν μπορεί να δει καλύτερα από εμάς. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να συλλάβει τις πιο αμυδρές ποσότητες φωτός. Ακόμη και σε μια αφέγγαρη νύχτα, ο ουρανός δεν είναι ποτέ κενός από φως. Το αμυδρό φως των αστεριών ή οι χλωμές αντανακλάσεις των ψηλών σύννεφων υπάρχουν πάντα και το μάτι της γάτας είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να τις συλλαμβάνει.

Διαθέτει ένα είδος «καθρέφτη» πίσω από τον φωτο-ευαίσθητο αμφιβληστροειδή, που αποτελείται από παραπάνω από 15 στρώματα κυττάρων που ακτινοβολούν και ονομάζεται «ταπετούμ λουσιντούμ». Οι αμυδρές ακτίνες φωτός μπαίνουν στο μάτι και περνούν διαμέσου για να ακουμπήσουν και να ευαισθητοποιήσουν τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς που συλλαμβάνουν το φως (ραβδία και κώνοι). Μπορούν να συνεχίσουν παραπέρα για να αντανακλαστούν από τον «καθρέφτη», έτσι ώστε να έρθουν σε επαφή με τις ράβδους και τους κώνους για δεύτερη φορά. Αυτή η «διπλή δόση» πολλαπλασιάζει το αποτέλεσμα του φωτός και αυξάνει απέραντα τη νυχτερινή όραση της γάτας.

Ξέρουμε ότι οι γάτες μπορούν να διακρίνουν καθαρά με το ένα έκτο των επιπέδων φωτός που απαντιούνται για τα ανθρώπινα όντα, όχι όμως όταν το σκοτάδι είναι απόλυτο.

Η λάμψη του «καθρέφτη» αυτού παράγει τη χαρακτηριστική χρυσή ή πράσινη λάμψη των ματιών της γάτας στο σκοτάδι. Τα ανθρώπινα μάτια δεν λάμπουν στο σκοτάδι: Η κόκκινη λάμψη που έχει η κόρη των ματιών μας στις φωτογραφίες με φλας παράγεται από τα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς.

Οπτικό πεδίο

Ένα ακόμα πλεονέκτημα για τις γάτες είναι ότι έχουν μεγαλύτερη οπτική γωνία από εμάς. Εμείς έχουμε ένα οπτικό πεδίο 220 μοιρών από τους οποίους οι 120 είναι διόφθαλμοι. Οι γάτες έχουν οπτικό πεδίο 225 μοιρών, 130 εκ των οποίων είναι διόφθαλμοι, μια ακόμα προσαρμογή για το κυνήγι, που επιτρέπει στο ζώο να υπολογίζει το βάθος και την απόσταση με ακρίβεια. Οι γάτες έχουν αποδείξει ότι είναι τουλάχιστον εξίσου καλές με τους ανθρώπους στον υπολογισμό του βεληνεκούς. Οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι με ένα κάπως στενότερο πεδίο από πολύ περισσότερα εκτεταμένες κινήσεις του ματιού τις οποίες επιτρέπει η μεγαλύτερη περιοχή λευκού που περιβάλλει την κόρη και την ίριδα.

Πως λειτουργεί το μάτι

Η κόρη του ματιού της γάτας συστέλλεται στο έντονο φως και διαστέλλεται στις συνθήκες αμυδρού φωτός αλλά το σχήμα της κόρης διαφέρει στα διάφορα είδη της. Οι μεγαλύτερες, γάτες έχουν φαρδιά και ωοειδή κόρη, το πούμα έχει στρογγυλή κόρη και μόνο τα μέλη του γένους Φελίς έχουν κάθετη κόρη σαν χαραμάδα. Το πλεονέκτημα της σκιστής κόρης βρίσκεται στην ικανότητα της να κλείνει πιο αποτελεσματικά από την κυκλική κόρη. Αυτό εξυπηρετεί στην προστασία του υπερευαίσθητου αμφιβληστροειδούς. Δεν συμβαίνει όμως ποτέ πλήρες κλείσιμο, μια τρυπούλα σαν καρφίτσα παραμένει ανοιχτή σε κάθε άκρη παραμένει ανοιχτή σε κάθε άκρη της σχισμής.

Οι ραβδώσεις του αμφιβληστροειδούς της γάτας δίνουν καλή νυχτερινή όραση. Οι κώνοι παρέχουν αποφασιστική δύναμη. Το μάτι του αιλουροειδούς περιλαμβάνει σχετικά περισσότερα ραβδία και λιγότερους κώνους από το ανθρώπινο. Γιʼαυτό μπορεί να δει καλύτερα σε αμυδρό φως, αλλά δεν μπορεί να διακρίνει όλες τις λεπτομέρειες τόσο καλά όσο εμείς.

Οι γάτες εστιάζουν, όπως και εμείς, αλλάζοντας το σχήμα των φακών με ακούσιο έλεγχο μικροσκοπικών μυών. Αυτή η διαδικασία που είναι γνωστή ως «προσαρμογή», μπορεί να κυρτώσει τους φακούς ώστε να φέρει κοντινά αντικείμενα σε εστίαση, ή να τους ισιώσει για να συγκεντρωθεί σε μακρινά αντικείμενα. Ο άνθρωπος και η γάτα έχουν εξίσου καλές δυνατότητες εστίασης.

Έγχρωμη όραση

Θαυμάζει η γάτα σας τις καινούριες σας κουρτίνες στο χρώμα της λεβάντας ή σφίγγει τα δόντια αν δεν της αρέσει το χρώμα; Οι γάτες βλέπουν τα χρώματα; Έχουν κώνους, τουλάχιστον δύο, ίσως και τριών διαφορετικών ειδών και όπως και στους ανθρώπους οι κώνοι παίζουν σίγουρα ρόλο στην έγχρωμη όραση. Επιστήμονες πιστεύουν ότι – αν και οι γάτες μπορούν να δουν τα χρώματα – δεν σημαίνουν τίποτα γιʼαυτές! 

Τα μάτια ξεχωρίζουν τα χρώματα αλλά ο εγκέφαλος δεν τα μεταφράζει. Αυτή η διάκριση – ανάμεσα στην όραση και την αντίληψη - είναι σημαντική γιατί έχει αποδειχτεί ότι οι γάτες δύσκολα μπορούν να εκπαιδευτούν ώστε να καταλαβαίνουν το χρώμα. Γενικά, ωστόσο, οι γάτες δεν χρησιμοποιούν την έγχρωμη αντίληψη – δεν είναι σημαντικό μέρος της κοινωνικής τους ζωής και δεν παίζει κανένα ρόλο στο κυνήγι ενός ποντικού ή στην επιδοκιμασία ενός μπολ με το αγαπημένο τους φαγητό.