Λ ί μ ν η - Ε υ β ο ί α ς: Επέτειος 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης. Επέτειος 200 χρόνων από την αρχιστρατηγία του Λιμνιώτη πολέμαρχου Αγγελή Νικολάου - «Γωβγίνα»

 

Αγγελής Νικολάου «Γωβγίνας» (1780-1822)

Γράφει ο Δημήτρης  Αποστόλου -  «Ελύμνιος»      

                                                                      

Για σένανε μωρ’ Αγγελή κλαίει το Γριπονήσι,

που χάθηκες κατακαμπής με όλο το γιουρούσι.

Εσύ δεν επολέμαγες μεσ’ της Γραβίας το χάνι,

μ’ οχτώ χιλιάδες γκέκηδες και βγήκες παλληκάρι;...

Σε κλαίει ούλ’ η Ρούμελη τ’ ήσουνα παλληκάρι.

Πήγατε και κλειστήκατε μεσ’ της Γραβιάς το Χάνι,

κι’ ο Οδυσσέας κιότεψε που ‘τάνε καπετάνιος,

κι’ ο Αγγελής εφώναξε «κουράγιο μη φοβάστε».

Καρτέρεψαν και νύχτωσε κι’ ο Αγγελής φωνάζει,

«κουράγιο κάμετε παιδιά να βγούμε απ’ το χάνι».

‘Ολοι τους βγήκαν ζωντανοί και μόνο δυό τους λείψαν,

κι’ οι Τούρκοι δε σαλέψανε, σαν φοβισμένοι που ‘σαν.

Κι’ οι ‘Ελληνες σαν πήρανε ανήφορο στα πλάγια,

« ο Αγγελής μας έβγαλε » είπαν τα παλληκάρια ».

Δημοτικό της Ευβοίας

(και τα δημοτικά δεν γράφονταν για τυχαίες προσωπικότητες).

                                                                            

Ο  Ήρως   «Γωβγίνας»

 «Κλαίει το Γριπονήσι »…( διαβάσαμε στο δημοτικό μας τραγούδι )… και το Γριπονήσι συνεχίζει ακόμη να κλαίει…για το ανήκουστο - και  απρόσμενο τέλος του Ήρωα…για το δοξαστικό ξεκίνημα, που δεν είχε συνέχεια… Εργασία Λιμνώτη φοιτητή σε  πανεπιστημιακό Τμήμα Νεότερης Ιστορίας για τον Αγγελή Γωβγίνα, δέχθηκε την ερώτηση του επιβλέποντος Καθηγητή… « Ποιός είναι αυτός ο Γωβγίνας;..» …και η απάντηση του φοιτητή : «Μα αυτός για μας τους Ευβοείς και Λιμνιώτες…είναι ο δικός μας Κολοκοτρώνης!..».                                                         

Παιδί της Λιμνιώτικης λαϊκής ναυτουριάς ο Αγγελής, με ανυπότακτο χαρακτήρα και με ( ενδεικτικά )  κάποιες πρώιμες ( από του 1807 ) θαλασσινές περιπέτειες σε Νικοτσαρέϊκα γεγονότα, θα ‘ρθεί σε σύγκρουση με τους τουρκο-κοτζαμπάσηδες της πατρίδας του, θα εξορισθεί απ’ αυτούς ως..« αγύρτης, ταραχοποιός και επικίνδυνος επαναστάτης », όμως αυτός δεν θα το « βάλει κάτω » και θα διακριθεί απερχόμενος στη Στρατιωτική Σχολή του ημι-αυτόνομου Αλή των Ιωαννίνων…Εκεί θα αναγορευθεί σε Αρματωλό…εκεί θα γνωρισθεί με όλους τους πρωτοκλασάτους ( σε λίγο ) αγωνιστές της Επανάστασης, ιδιαίτερα με το « λιοντάρι της Ρούμελης », τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, του οποίου και θα χρησιμεύσει ως ικανότατος Υπαρχηγός και σταυραδελφός.

Στην ονομαστή μάχη του Χανίου της Γραβιάς θα διακριθεί ιδιαίτερα, ενώ στη συνέχεια θα αναλάβει τη Γενική Αρχηγία του δυσκολότατου Ευβοϊκού Αγώνα με τις υπογραφές όλων των Ευβοέων Οπλαρχηγών και όλων των Ευβοέων Προεστών  κι’εκείνων της Επαναστατικής Διοίκησης του όλου Αγώνα ( αυτή τη φορά με τις υπογραφές του Δημήτρη Υψηλάντη         και 20 τότε Ελλήνων Βουλευτών ). Όχι!..ο Γωβγίνας δεν ήταν Οπλαρχηγός ( όπως γράφεται στον ανδριάντα του των Ψαχνών), αλλά ήταν Πολέμαρχος αναγνωρισμένος ως Γενικός Αρχηγός στο στρατόπεδο των Βρυσακίων την 1^η Ιουλίου του 1821, με την βούλα τόσο του Υδραίου Ναύαρχου Κριεζή, όσο και όλων των Οπλαρχηγών και Προεστών της Ευβοίας…            

Η πρώτη εκ παρατάξεως νικηφόρα μάχη των Βρυσακίων του μέσου ’21 ( Ιούλιος - 15 ), κατά τακτικών πολλαπλάσιων τούρκων του έμπειρου Ομέρ Βρυώνη Πασά, γνωστοποίησε σε πανελλαδική κλίμακα το πολεμικό ανάστημα του Γωβγίνα, όπως το είχε εκθειάσει νωρίτερα ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ( σε δύο επιστολές προς Λιμνιώτες και προς το ναύαρχο Κριεζή ). Για τούτο το λόγο…πρώιμα, η Επαναστατική Κυβέρνηση της Κορίνθου και ενώ ο Αγγελής καταγινόταν  στην πολιορκία των κάστρων της οχυρότατης  Χαλκίδας ( διάστημα που ο Κολοκοτρώνης πολιορκούσε την Τριπολιτσά ), ο Γωβγίνας εντέλεται τώρα…να πολιορκήσει παράλληλα και το φρούριο της Καρύστου, αντικαθιστώντας τους Οδυσσέα Ανδρούτσο και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, που απηυδισμένοι οι δυό αυτοί Πολεμάρχοι απ’ την Αρεοπαγήτικη « κουφότητα »…αποχωρούσαν… Τα συνετά μέτρα που έλαβε ο Γωβγίνας για τις πολιορκίες αυτές, οι συνενοήσεις του με στεριανές και θαλασσινές δυνάμεις για αποκλεισμό και ενίσχυση του Στρατοπέδου των πολιορκούντων κ.α. μελήματα, τον καθιστούν εξ’ αρχής ικανότατο στρατιωτικό, στρατηγικών προσόντων…                                                                                     

Ωστόσο…κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του και κάθε Μεγάλος τις απρόσμενες ατυχίες του…λέγε, της  « μοίρας αναποδιές…». Τον Μεγ’ Αλέξανδρο, τον συνάντησε μια ξαφνική θέρμη (ελονοσία) κι’ απ’ το προσκήνιο έφυγε « νέος κι’ ωραίος », διαφοροποιώντας την ιστορία. Το Βασιλιά Πύρο ( τον θεωρούμενο γι’ αρκετούς και ως « διάδοχο » του Αλέξανδρου ), ενώ ετοιμαζόταν να «περιποιηθεί» τους Ρωμαίους στη Δύση…από ψηλά τον «κεραύνωσε»  ένα ξεκάμπανο ακροκέραμο, αλλάζοντας τον ρου της ιστορίας ( κι’ ύστερα οι Ρωμαίοι…« περιποιήθηκαν εμάς »!.. Η μακαρίτισσα Λιλή Ζωγράφου στην « Αντιγνώση » της, δίνει έμφαση στα τυχαία και μοιραία   αυτά γεγονότα ). Στα κοντινότερα χρόνια ( « και εις μίαν μόνον ώραν » ) το Μέγα Ναπολέοντα, τον συνάντησε ένα ( γι’αυτόν ) απροσδόκητο Βατερλώ.   Το δικό μας   Γωβγίνα…μια καλοστημένη παγίδα!..Και ήταν προδοσία. Και δεν την πρόβλεψε. Αλήθεια… ποιοί θέλησαν τόσο νωρίς να βγάλουν ένα εκκολαπτόμενο αρχηγέτη από τη μέση;.. Εκείνοι οι προσκυνημένοι  που λίγο πριν τον εξόρισαν απ’ τον τόπο του ως « κακούργο, ταραχοποιό και επικίνδυνο επαναστάτη »; Εκείνοι που νωρίς έβγαλαν « εκτός μάχης » τον ικανότατο στρατηγό Βαρνακιώτη;..Εκείνοι που δολοφόνησαν νωρίς τον επαναστάτη πλοίαρχο Αντώνη Οικονόμου;.. Εκείνοι που δολοφόνησαν μαρτυρικά ( 38χρονο παλληκάρι ) τον αρχιστράτηγο Οδυσσέα Ανδρούτσο;…Εκείνοι που καταδίκασαν σε θάνατο ( κι’ ίσως να αποτέλειωσαν…) τον αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη;..Εκείνοι που δολοφόνησαν τον Πάνο Κολοκοτρώνη;…Κι’ εκείνοι που καταδίκασαν και ευτέλισαν τον πατέρα του Στρατηλάτη…κι’ εκείνοι που υστερότερα  καταδικάσαν τον Μακρυγιάννη…κι’ εκείνοι που τελικά δολοφονήσαν τον Καποδίστρια!..                                                                                                                                          Παραλληλίζω τους στίχους του ποιητή… που συλλαμβάνει καλύτερα όλων το νόημα των πραγμάτων… «Αυτός είναι ο πάντοτε αφανής δικός μας Ιούδας! Θύρες επτά τον καλύπτουνε και στρατιές επτά παχύνονται στη διακονία .Σε τέτοιου είδους « διακονίες » αναλωθήκαν λίγο μετά στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος οι Κυβερνητικοί μας ταγοί…Ας ακούσουμε πάλι το Στρατηγό Μακρυγιάννη:    

                                                                                                                                                                                     « Και λευτερωθήκαμεν από τους Τούρκους και κυβερνηθήκαμεν από ανθρώπους κακορίζικους, όπου ήτον η κοπριά της Ευρώπης…». Αλήθεια…τί σόϊ προδοσία ήταν - τόσο πρώιμα και γιατί - αυτή του καπετάν Αγγελή;.. Τα τελευταία του λόγια, λίγο πριν ολομάτωτος ξεψυχίσει, ήταν στον παραγιό του… « Φύγε, να μην σε πάρω εις τον λαιμόν μου…». Κι’ ήταν Μεγάλη Τρίτη. 28 Μαρτίου. Παραμονές Πασχαλιάς. Η Επανάσταση στην Εύβοια, (όπως ο Αγγελής)  εξέπνευσε!.. Το « ματωμένο καλοκαίρι » του 1823 ο αιμοσταγής Μπερκοφτσαλής Γιουσούφ Πασάς και οι αιμοχαρείς εκδορείς του, θα πράξουν στην αγαπημένη μας μεγαλόνησο ό,τι βέβηλο κι’ άτιμο έπραξαν στη Χίο και τα Ψαρά!.. ( Ξέρετε πόσους κατοίκους είχε η Χίος πριν την ανομολόγητη σφαγή;…113.000! Και ξέρετε πόσοι έμειναν μετά τη σφαγή;…1.800!.. Όσο για τα Ψαρά…δεν έμεινε - μας το λέει ο ποιητής - παρά « των Ψαρών η ολόμαυρη ράχη…» ). Εδώ, στα δικά μας, το Μαντούδι κι’ οι 2000 σφαγιασθέντες των περιχώρων, η Αγιάννα, η φωτιά κι’ η ηρωϊκή Μπουλοβίνενα που έπεσε στο φαράγγι  για ν’ αποφύγει την ατίμωση, το Αχλάδι, η σφαγή στο Πρασίδι, πιο πάνω κι’ η Ιστιαία. Η Λίμνη, κρανίου τόπος - « έρμαιο της μαχαίρας και του πυρός »…     

                

                                                                                                                           

Ε π ί λ ο γ ο ς

     Κλείνοντας τη φετινή 200σάχρονη Επετειακή Εορτή της Ελληνικής Επανάστασης ( ομοίως και του Λιμνιώτη πολέμαρχου Αγγελή Γωβγίνα ), διαπιστώνουμε πως αυτή, υπήρξε… η υλοποίηση των συναισθημάτων και πόθων και οραμάτων μιας υπερπολύχρονης μαρτυρικής - ζοφερής περιόδου, δημιούργημα του απλού Λαού…κι’ εκείνων των λόγιων της Διασποράς… κι΄εκείνων της αυτόνομης αρειμάνιας Κλεφτουριάς…κι’ εκείνων του ρομαντικού φιλελληνισμού… κι’ εν τέλει των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, μετά των επιδιωκομένων φυσικά συμφερόντων... Κι’ εδώ να προσθέσω, πως τούτες οι Αγγλο-Γαλλικές Δυνάμεις θέλανε - βασικά - το Μωριά και μόνο, ως ένα ημιανεξάρτητο δικό τους Προτεκτοράτο, σαν  « προγεφύρωμα » στα πράγματα της Ανατολικής Μεσογείου ( υπό Σουλτανική, έστω,Επικυριαρχία - κάτι σαν τις σημερινές ξένες βάσεις στα νησιά του Αιγαίου ). Αναρωτηθείτε λοιπόν…γιατί, πότε ο Αγγλόφιλος Μαυροκορδάτος και πότε ο Γαλλόφιλος Κωλέτης, διαδέχονταν ο ένας τον άλλο στην Πρωθυπουργία και συναγωνίζονταν σε οφίτσια στο μόλις - μόλις ελεύθερο Ελληνικό Κράτος!.. Η Ρωσία πάλι, που είτε με τα «Ορλωφικά», είτε με τα «Νικοτσαρικά»  οδηγούσε τον Έλληνα σε αιματηρές περιπέτειες ( και τον άφηνε σύξυλο ) είχε κι’ αυτή το μερίδιο της…με τον - κατά τα άλλα - ικανό ( και στη συνέχεια μαρτυρικό ) Καποδίστρια….                                                                                                                       

«Χαράς τους που ειν’ οι δυνατοί…( λέει ο Ποιητής ),

 γι΄ αυτούς δεν έχει εγώ και συ… γι’ αυτούς δεν έχει χόρταση!.. »

Όχι!..Δεν υπήρξε χάρη και οίκτος και έλεος της Δυνατής Ευρώπης προς την Ελλάδα..Υπήρξε υποχρέωση κι’ οφειλή! Που απ’ την αρχαία και την βυζαντινή ιστορία της - σαν σε κυματοθραύστη - ξεσπούσανε πάνω της και συντρίβονταν οι ορδές των βαρβάρων, κάθε φορά σώζοντας την Ευρώπη...Την ίπποτική Ευρώπη, που στα χρόνια της Φραγκο-βενετικής κατάκτησης, « σμπαράλιασε » κυριολεκτικά την Ελλάδα, ετοιμάζοντας την τελική της παράδοση ( αβοήθητη ) στο έλεος ενός βαρβάρου ανατολίτη για 400 βασανιστικά χρόνια! Και πιο πολύ απ’ όλα αυτά…τα φρικαλέα μαρτύρια κι’ ο άφατος πόνος!..Τα αμέτρητα σταυρωμένα κορμιά πάνω στα δέντρα του Μαντουδιανού πλαταμώνα ( σαν όπως παλιά των Σπαρτακιστών στην Απία οδό της Ρώμης )…το μεγάλο αδερφάκι που είδαν ο ζωγράφος Αμωρύ Ντυβάλ με το Γάλλο στρατηγό Μαιζών στο Ναυαρίνο, ανάμεσα σε σκελετωμένους Έλληνες - ζόμπι ( με κομμένες μύτες κι’ αυτιά ), το μεγάλο παιδί να σέρνει απ’ το χεράκι το μικρούλη του αδελφό ως 4 - 5 ετών, αόματο με βγαλμένα τα μάτια!..( φρικτά κατορθώματα όλα αυτά, των « πολιτισμένων » κατακτητών ).... Κι’ ακόμα…οι γόοι και κοπετοί των γονιών που άρπαζαν τα   παιδιά τους… οι Κωκυτοί δακρύων από τ’ αγοροκόριτσά μας, που με σχοινιά κι’ αλυσίδες - σαν όπως ζωντανά προς σφαγήν - τα σέρναν δεμένα  στα σκλαβοπάζαρα του Μισιριού και της Μπαρμπαριάς, πρώτα για ν’ ατιμάσουνε βδελυρά πάνω στ’ αθώα κορμάκια τους κι’ ύστερα να χαθούν για πάντα απ’ το προσκήνιο!..Κι’ αλίμονο πάλι…ΤΟ ΑΙΜΑ!!..                                                                                                                                                                                                                                                                            

                                        Το «πλήθος αίμα ελληνικό »…( όπως το θέλει ο Ποιητής ), το απερίγραπτο « πλήθος αίμα » των φρικαλέων σφαγών και των ανελέητων σκοτομών, που ποταμηδόν χύθηκε απ’ τον Έλληνικό μας Λαό, «θυσία στην καθαρότητα των ουρανών!», όπως το ξαναθέλει ο Ποιητής)!..                                                                               

 Καλοκαίρι 2021    

Ο Δημήτρης Αποστόλου «Ελύμνιος» είναι ιστοριοδίφης, ερευνητής, συγγραφέας, τέως Επιμ. του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Λίμνης Εύβοιας