Οι Μαρμαρινοί πρόσφυγες της Λίμνης Ευβοίας

Γράφουν οι: Δημήτρης Αποστόλου - «Ελύμνιος» ιστοριοδίφης και Γιώτα Περήφανου δημοσιογράφος

Απ΄ τα μισά του 17ου αιώνα- και πιο παλιά - τα ιστιοφόρα της Λίμνης αρμενίζαν εμπορικά στις Μαυροθαλασσίτικες πολιτείες... η - κάποτε – «Πόλις των Πόλεων» και τα νησάκια του Μαρμαρά, τους ήτανε γνώριμα πόρτα.

Το πλοίο Α-Τ Βασιλεύς Κωνσταντίνος που μετέφερε τους Μαρμαρινούς στη Λίμνη

«Πέφτει σκοτάδι στους δρόμους τους στενούς και τα παιδιά μαζεύτηκαν τριγύρω στο μαγκάλι... έλα καλή μου... φόρεσε τ' άσπρο μαντήλι σου πάλι και τ’ αύριο πιο καλό απ' το χθες, για μας τους δύο» Μιχ. Παπανικολάου

15 Οκτωβρίου 1922  - καταμεσήμερο - ανήμερα των Αγίων Σαβίνου και Βάρσου... και το παπόρι με την πανύψηλη καμινάδα να καπνίζει ντουμάνι και να σφυρίζει μ΄ ανατριχίλα στραγγαλίζοντας τον ατμό - το «Βασιλεύς Κωνσταντίνος» - ζυγώνει την παραλία της ναυτικής μεν... αλλά αλίμενης λίμνης...

Με 300 ξεριζωμένες φαμίλιες Μαρμαρινών απ' την μεγάλη Προικόννησο κι' απ' την Κούταλη κι' απ την Αφησιά, την Αλώνη, κάποιοι ακόμη κι΄ απ΄ τα Πριγκιποννήσια... ψυχομάνι με μπόγους, με πράματα, με το όσο μπορέσαν να σώσουνε βιός τους... κάποιοι ακόμα και με τα οικόσιτα ζώα τους, νοικοκυραίοι στον τόπο τους - επήλυδες και απάτριδες τώρα... άνδρες αμήχανοι, γυναίκες σταυροχέρουσες... παιδάκια - άλλα βουβά... κι' άλλα να κλαίν' μ' αναφιλητά...

«Πώς γεννηθήκανε… πώς μεγαλώσανε τα παιδιά μας... έεεϊ!.. τα παιδιά μας!..», θ' απορήσει ποιητικά κι' ο Μικρασιάτης Γιώργος Σεφέρης... να τώρα!.. απρόσμενο ανθρωπομάνι θλιβό... κάτω στους μόλους της παραξενεμένης κωμόπολης…

Αλήθεια!.. τούτοι οι ντόπιοι, που όλο και τους ζυγώνουν με μάτια περίεργα... ερευνητικά... απορημένοι και ξαφνιασμένοι μαζί... και τούτοι σιβυλλικά, παραμένουν το ίδιο αμήχανοι...         

Στο ηλεκτρισμένο πεδίο που ιονίζονταν άχρονα η σιωπή… ο Δεσπότης και Έξαρχος Προικοννήσων Γεώργιος - επικεφαλής των επήλυδων, σταυροκοπιέται και ξεκινά μυστική προσευχή... 

«Άγιος ο Θεός... Άγιος Ισχυρός...ελέησον ημάς…» ...κι' ο νιόφερτος μαζί τους ιεροψάλτης Θρασύβουλος, να σιγοψάλλει με τρέμουλο στη φωνή... «Σώσον Κύριε τον λαόν σου!..»…

Όμως... όμως... η πρώτη εντύπωση της στιγμής... σιγά-σιγά... ξεπερνιέται... Γιατί, τούτος ο ναυτοτόπος της Λίμνης είχε μια ξέχωρη αγωγή και παράδοση.

Ανοιχτόμυαλος κόσμος... Ο Λιμνιώτης θαλασσινός κοσμογυριστής, νοικοκύρης και οικονόμος... είχε τα λεφτουδάκια του. Κι΄ έφερνε πλούτο στον τόπο και συνήθειες αλλοδαπές, είχε - σαν όπως και τα νησιά του Αρχιπελάγους, τον πολιτισμό μιας διάσπαρτης ναυτοπολιτείας...  

Απ΄ τα μισά του 17ου αιώνα- και πιο παλιά - τα ιστιοφόρα της Λίμνης αρμενίζαν εμπορικά στις Μαυροθαλασσίτικες πολιτείες... ή - κάποτε – «Πόλις των Πόλεων» και τα νησάκια του Μαρμαρά, τους ήτανε γνώριμα πόρτα...

Να!... χρόνια πριν τον ξεριζωμό, ο καπτάν Γιάννης Μανώλης, παντρεύτηκε κι' έφερε απ' το Μαρμαρά, την... «ωραία της Κούταλης» Ανθή Κόκκαλου, ξαδέλφη του διαβόητου παλαιστή Παναγή Κουταλιανού

Οι πρόσφυγες του Ελύμνιου (αναλογικά μ' άλλα μέρη) φιλοξενηθήκαν ανθρωπινότερα. Κατασκευάστηκαν γι' αυτούς - νωρίς - καταλύματα, τους παραχωρηθήκαν χώροι Σχολείων κι' Εκκλησιών, στην πρώτη τους εγκατάσταση.

Αρκετοί φιλοξενηθήκαν σε σπίτια κι' άλλοι (οι ευπορότεροι) τα νοικιάσανε.

Οργανωθήκαν από το Δήμο συσσίτια (στα πλαίσια των δυνατοτήτων του) και ιδιαίτερα για τους δυσμοιρότερους Σμυρναίους και Αϊβαλιώτες κι' από Βουρλά και Πυργί, ενώ σε έγγραφα του Αρχείου της Λίμνης συναντάμε τη μέριμνα της σχετικής ιατροφαρμακευτικής τους περίθαλψης.

Επαγγελματικά, μεγάλος τους αριθμός απασχολήθηκε στα μεταλλεία  λευκολίθου των Κατουνίων, άλλοι ασχοληθήκαν ως αλιείς, άλλοι μπαρκάρισαν ναυτικοί σε καΐκια και σε καράβια. Κάποιοι γίναν έμποροι και μ' επιδόματα αποκατάστασης των προσφύγων, σιγά-σιγά σταθήκαν στα πόδια τους...

Η Αγία Τριάδα έγινε Ενορία τους, στον Αϊ Θανάση γιορτάζαν το δικό τους ¨Άγιο Ισίδωρο (όπως στο Μαρμαρά) και στην αλάνα του Αϊ Μελέτη άλλοι απ' τα ενδότερα της Τουρκίας...όχι!.. δεν το βάζαν κάτω... κρατούσαν χέρι με χέρι και στόμα με στόμα ο,τι τους ένωνε δυνατά...:το τραγούδι και το χορό!..

«Νάνεμ,νάνεμ,νανεμνι... Χάλλα,χάλλα,χάλλα!...

Νάνεμ,νάνεμ,νανεμνι Χάϊ ντιρντιμπενί!..»

Παρ' όλο το πρόβλημα υπερδιπλασιασμού των κατοίκων της και της εξεύρεσης εδαφών, η Λίμνη τους φιλοξένησε κάπου δυό χρόνια...

Μετά - με Κρατικές εντολές- τους δόθηκε τόπος πάνω στη Σιθωνία (μεσαία χερσόνησο της Χαλκιδικής) και εκεί τελικά στήσαν το Νέο τους Μαρμαρά (τουριστικό θέρετρο σήμερα).

Όμως...(τότε) έλη... και βάλτοι... κι' ελονοσία, μαστίζανε την περιοχή... (λες πως... όπου «κατάρα κι' ανάθεμα», όπου αγριοτόπια... εκεί τους πηγαίναν!..)

Έτσι… επιστροφή στον πρώτο τόπο φιλοξενίας- τη Λίμνη - όπου 60 Μαρμαρινές οικογένειες «τελείως μέχρι σήμερον αφομειωθείσαι» (γράφει ο ιστορικός)... σοφίλιασαν, σμίξανε, γίνανε ένα με τους Λιμνιώτες…

Σήμερα, υπάρχουν και συνεχίζουν απόγονοι δευτέρας, τρίτης και τετάρτης γενιάς… που σε θέση θολότρεμη του μυαλού τους, κρατάνε σαν ονειρικό παραμύθι τις αλησμόνητες, μακρινές - ματωμένες πατρίδες…

«… μα το βράδυ που ‘ρχετε τ’ όνειρο μας παίρνει στην Πέργαμο μας φέρνει… και στον Μαρμαρά!»

Ταξίδι στο χρόνο με ένα κλικ εδώ

Φωτογραφίες:
Λαογραφικό Μουσείο Λίμνης
Ανθής Αποστόλου 

eviaportal